HISTORIE
In de Middeleëuwe woort vastelaovend oetbundig gevierd, zelfs zoa oetbundig dat Drossaert Duijker in 1707 ordonnantiën oetvaardigde wo-in ónger angere ‘t tappe van ein glaeske beer en ‘t viere van vastelaovend op zóndig en angere heilige daag ónger de kirkdeens woort verbaoje.
Begin 1800
In de jaore 1800 waore ut mit name notabele en geistelikke die jaorelank geprobeerd höbbe óm initiatieve óm de vastelaovend in Gelaen professioneler van de gróndj te kriege, taenge te hawte. Es argument woort aangehaold dat vastelaovesaktiviteite "de goede zeden stelselmatig ondermijnden". En dat mit name de jóngere väöl te väöl drónke. Oppe waeg nao hoes zauwe ze (te) väöl laeve make en veranneweerde sjpulle van anger luuj.
Eësjte optoch Krawinkel en Lutterao
Ut eësjte berich van 'ne carnavalsoptoch in Gelaen, is trök te vènje in 'ne advertensie in ut blaad 'Limburg' van 23 fibberwari 1895. Dao woort veur vastelaovesmaondig om 12:11 oer eine optoch aangekondigd oppe Kraonkel. Wae de optoch organiseerde is neet bekend, mèr d'r woort oetgeneudigd namens 'ut besjtuur'. De optoch woort ein jaorlikse tradisie wo veural väöl geseerde hondskarre mitreeje.
Begin 1900
Begin jaore 1900 woort ‘t viere van vastelaovend verbaoje, maer waere toch versjillende bals en konzerte georganiseerd die in ‘t teike van de vastelaovend sjtónge. Gemaskerde bals bleeve aevel verbaoje, wo-op ouch sjtreng woort gekontroleerd door de plisse. De Gelaense middensjtenners hele vol dat ‘t baeter zou zeen óm toesjtömming te gaeve óm vastelaovesbals in de Gelaense kaffees te organisere, omdat angesj de Gelaense centjes in anger plaatse oetgegaeve zouwe waere. Want vastelaovend viere dege de luuj toch, mèr dan in Zitterd of Baek. En woróm waor in die tweë gemeintes waal al jaorelank vastelaovend, en in Gelaen nog neet? Dat koosjte veer in Gelaen toch ouch van de gróndj kriege!
Versoepeling
Pas róndj 1935 woort opnuuj geprobeert de georganiseerde vastelaovend op ein gepaste wies van de gróndj te kriege, óndanks alle verzèt van ‘t gemeintebesjtuur en de kirk. Nao jaore van gedoogde vastelaovesviering is pas róndj 1940 de vastelaovend oet de illegaliteit getraoje en woorte de eësjte Gelaense vastelaovesvereiniginge opgerich. Zoa woort in 1937 in Awt Gelaen de eësjte prins van vastelaovesvereniging 'Het Uuleriek' oetgerope: Wil Dewaide. Ein jaor later woort Sjaak Göbbels pès ziene opvolger beneumd. Door ein meningsversjil euver wie ut wiejer moosj, veel de vereniging 'Het Uuleriek' oetein en beteikende dat ut veurlopige einde van de vastelaovesviering in Awt-Gelaen.
Van Banning
Mèt de kóms van Burgemeister van Banning woort de waeg vriegemaak óm de vastelaovend in Gelaen meë vorm te gaeve, mèr dan waal vanoet de eëuwe-aw tradisie van cultuurfeës en narrefratse. ‘t Gooje veurbeeld laog sjus euver de Duutsje grens. In Kölle en Aoke woort al jaore vasteloavend gevierd, en mènnig Limburgs echpaar dat get meë te vertaere haw, góng doa jeder jaor haer.
Oprichting De Flaarisse
In 1947 nóm Gied Joosten vanoet de Gelaense middesjtandvereiniging ’t initiatief óm ein vereniging op te richte die de vastelaovend in gans Gelaen vorm moosj gaeve. Hae verzamelde vanoet de keigelklub "Rollend Vermaak" ein paar luuj om zich haer, en bènne de kortste keëre hawwe ze èllef man biejein óm same de 'Sjtadsvasteloavesverenging De Flaarisse' op te richte. Bie de viering van ‘t 25 jaorig besjtaon van 't Gemeintehoes in café Terminus waor ‘t zoawiet. Gied Joosten kwaom in kaffee Terminus bènne mit ’n narrekap op en maakde de oprichting van De Flaarisse bekènd.
De eësjte jaore
In jannewarie 1948 hauw Jean Janssen de eër óm es eësjte Gelaense Sjtadsprins ‘t vastelaovesezoen in te gaon. Hae woort oetgerope op de Bóntje Aovend in de cinema Royal. Daezelfde aovend woort ouch de eësjte Gelaense sjlager geprizzenteerd: “Gelaen dat wurt ein Waereldsjtad”, womit ouch nog veur d’n eesjte keër de naam 'Waereldsjtad' gebroek woort. Eine gedènkwaardige aovend dus! Ein resepsie waor sjnel gepland in hotel Canisius, mèr eine optoch zaot nog neet d’r in. Toch koosj Jean I zich in augustus van dat jaor aan ‘t Gelaense publiek veursjtèlle in eine echte optoch. Geine vastelaovesoptoch, mèr eine historische sjtoet bie gelaegeheid van et 50 jaorig regeringsjubileum van Keuningin Wilhelmina. Ein jaor later woort de eësjte echte Revue Gelaen Waggelt georganiseerd.
Aktiviteite
De eësjte 11 jaore kenmerkde zich door väöl wisselinge in de Raod van Ellef. Al in 1952 zeen alle leje van ‘t eësjte oer vertrokke. Op dat moment besjteit de Raod nog mèr oet veer leeje. Dit deeg de óntwikkeling van de vastelaovend in Gelaen gein good. Toch bestjaon de aktiviteite die in de eësjte jaore zeen gesjtart nog ummer: de Revue Gelaen Waggelt (1949) de Groate Optoch (1949) en de vastelaoveskirmes (1956). Op dat moment besjteit de Raod aevel nog mèr oet veer leeje. Ut is aan Burgemeister Van Banning te danke dat De Flaarisse in 1958 opnuuj georganiseerd woorte en d’r weer ellef man in de Raod zitte, wo-ónger ein aantal Flaarisse van de eësjte jaore en tweë wèthawwers es veuroet gesjaove poste van Burgemeister Van Banning.
Jean Janssen
Jean Janssen woort pès nuje Opperflaaris geïnstalleerd en Burgemeister van Banning tot de eësjte Groatvors beneump. De Flaarisse kriege ein nuuj gezich, mit es verrasjend detail dat de auw patsje verkoch waere aan de Uule in Awt Gelaen, die ’n jaor eërder opnuuj opgerich woorte. De volgende jaore waere weer ein aantal nuuj aktiviteite gesjtart: de Prónkzitting (1958) en de oetroping van de eësjte Sjtadsjeugprins (1959).
Anger Vastelaovesvereiniginge
Ouch in anger wieke van Gelaen woorte langzaam mèr zeker vastelaovesvereiniginge opgerich. Nao de Swentibolders (Lèntjheuvel) in 1956 en de Uule (Awt-Gelaen) in 1957 waore in 1960 de Sjoutvotte (Kloes) aan de beurt. In 1970 volgde de Kraonkelaere (de Kraonkel). De Swentibolders fuseerde, es gevolg van ein tekort aan leeje in 1974 met CV de Toepers oet Lèntjheuvel tot CV de Lèntjwurm. Dees vereiniging heel ‘t vol pès 1986, mèr woort opnuuj geplaog door ein tekort aan leeje. In 1988 woorte de Swentibolders opnuuj opgerich, in de huidige vorm wie v'r ze noe kènne.
De tweëde (’58-’69) en driede periode (’69-80) van 11 jaor van De Flaarisse waore sjtabiele periodes: de leje bleeve allemaol lang zitte en de achterban van vriejwilligers greujde oet tot bienao 60 man. Mènnig prins woort nao verloup van tied verdeenstelik lid van de Raod van Èllef. In 1973 woort de Hanenhof de nuje Flaarissetempel. Dit waor ouch de tied dat meë en meë zate hermeniekes woorte opgerich, wat oeteindelik resulteerde in de oprichting van ‘t 'Waereldsjtad Kepelkes Konkoer' in 1979.
De veerde periode van 11 joar (’80-’91) waore de jaore van verangeringe. Väöl, al jaore zittende leje naome aafsjied, mèr woorte gelökkig opgevolg door minstes zoa creatieve nuuj leje. In dizze periode is ouch 't óngertösje traditionele Vlaghijse oetgegreujd tot ein volwaardige aktiviteit. Burgemeister-Groatvors Elsenburg woort opgevolg door Lurvink dae ein nuuj beteikenis aan ‘t fenomeen Sjleuteleuverdrach haet gegaeve. In dizze periode wurt op initiatief van Ben Erkens en Thijs Arts ein nuuj evenemènt georganiseerd: 't 'Gelaens Vastelaoves Leedjes Konkoer', mit ein jury die bestjeit oet aafgevaardigde van alle Gelaense Vastelaovesvereiniginge. Dit beteikende ouch ‘t ènj van ein Flaarissetradisie, namelik dat De Flaarisse bepaolde wat de jaorlikse Gelaense sjlager zou waere.